„Stowarzyszenie Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej w Hajnówce” jest niezależną organizacją pozarządową. Powstało z inicjatywy białoruskiej mniejszości narodowej w Polsce, a jego głównym celem statutowym jest zachowanie dziedzictwa kulturowego Białorusinów, m.in. poprzez kulturę materialną oraz inicjowanie i upowszechnianie szeroko pojętej działalności kulturalno-oświatowej współczesnej białoruskiej mniejszości narodowej w Polsce. Stowarzyszenie zarejestrowane zostało 20 czerwca 1984 roku. Obecnie Stowarzyszenie liczy ponad 100 członków.

Inicjatywa powstania muzeum

Inicjatywa budowy Muzeum wyszła od działaczy białoruskich już w latach 50-tych XX wieku, kiedy to dostrzeżono potrzebę zachowania dawnej kultury ludowej, która w wyniku gwałtownych zmian szybko odchodziła w zapomnienie. Ludność z okolicznych wsi chętnie wspomagała inicjatywę oddając niepotrzebne już sprzęty domowe. Przekazane beczki, kołowrotki, drewniany kierat, jarzmo dla wołu, żarna, XIX-wieczne tkaniny, ubiory ludowe, wyszywane ręczniki przedstawiały dla muzealników dużą wartość. Początkowo przedmioty te przechowywano w Regionalnym Białoruskim Muzeum Etnograficznym w Białowieży, później przeniesiono do budynku muzeum.

Budowa obiektu trwała dwadzieścia lat - od początku lat osiemdziesiątych XX wieku

Plac i budynki mozaikarni HPPD pod budowę obecnego gmachu Muzeum przekazano w 1983 roku. Środki na budowę pozyskiwano z różnych źródeł, z dotacji państwa polskiego, od rządu Republiki Białoruś, dobrowolnych składek Białorusinów z całego świata oraz pracy społecznej lokalnych Białorusinów. Trzeba nadmienić, iż projekt Muzeum jest autorstwa architekta Jana Kabaca. Znanego przede wszystkim z projektów sakralnych m.in. cerkwi św. Ducha w Białymstoku, czy Cerkwi Św. Jana Chrzciciela w Hajnówce. Jeżeli chodzi o Muzeum Białoruskie widać w jego architekturze czystość, prostotę i doskonałość proporcji w płaszczyznach, z których znany jest i do których dąży architekt w swych pracach.

Przez 30 lat, pieczę nad muzeum sprawowało kilku panów

Osobą, bez której nie byłoby budowy Muzeum jest Konstanty Mojsienia. W latach osiemdziesiątych wystąpił z inicjatywą wybudowania muzeum i przez kilkanaście lat kierował pracami Społecznego Komitetu Budowy Muzeum Białoruskiego. To on inicjował na ten cel zbiórki pieniężne wśród społeczności białoruskiej w Polsce oraz wśród białoruskiej emigracji w Europie Zachodniej, USA i nie tylko. Kwestował na budowę muzeum w różnych miejscach ważnych dla Białorusinów, m.in. na św. Górze Grabarce. Na białoruskich imprezach razem ze swoimi pracownikami organizował loterie fantowe i sprzedawał białoruskie książki. Konstanty Mojsienia zmarł w 2006 roku. Jego obowiązki u schyłku życia przejął jego wieloletni zastępca Jan Chilimoniuk. Od 2003 roku do chwili obecnej funkcję Prezesa pełni Mirosław Mordań. Od tamtego momentu pojawia się również funkcja dyrektora, którą w latach 2003 - 2010 sprawował Jan Karpiuk. Od 2010 roku funkcję dyrektora pełni Tomasz Tichoniuk.

Czy wraz ze zmianą kierownictwa muzeum zmieniała się też jego działalność?

Muzeum powstało by gromadzić, przechowywać i udostępniać kulturę materialną Białorusinów. Budowa Muzeum trwała bardzo długo, ale od 10 lat Muzeum prowadzi swą działalność. Muzeum jest jedynym ośrodkiem prezentującym bogactwo kulturowe, historię i tradycję Podlasia zamieszkałego przez białoruską mniejszość narodową.

Posiada spore zbiory zabytków kultury materialnej Podlasia prezentowane na trzech stałych ekspozycjach: „Dzień za dniem”, „Zanim chleb położono na stole” oraz „Rzemiosło na Białoruskiej wsi Podlasia”. Muzeum to wystawy etnograficzne poświęcone życiu na podlaskiej wsi. Wśród eksponatów znajdują się sprzęty domowego użytku, sprzęty gospodarskie, archiwalne fotografie. Eksponaty pochodzą głównie z XIX— XX wieku. W swych zbiorach ma około tysiąca eksponatów.

Muzeum realizuje od 2011 roku autorski projekt “Białoruski Alfabet Sztuki” - eksponuje, gromadzi oraz popularyzuje wiedzę o białoruskiej sztuce i białoruskich artystach. Muzeum organizuje wystawy okresowe lokalnych artystów oraz artystów z Białorusi obejmujących różne dziedziny artystyczne, m.in.: malarstwo, rzeźbę, fotografię. Obecnie gromadzone są też dzieła sztuki współczesnej. Zwiedzającym udostępnione są prace powstałe podczas pleneru z okazji 60. Lat Hajnówki, oraz dzieła współczesnych twórców białoruskich. W Muzeum funkcjonuje również biblioteka i czytelnia literatury białoruskiej. Posiadamy księgozbiór ponad 11 tys. woluminów, a korzysta z niego przede wszystkim młodzież ucząca się języka białoruskiego oraz czytelnicy z województwa podlaskiego (Hajnówka, Białystok, Bielsk Podlaski), ale i z całej Polski ( Warszawa, Lublin, Wrocław). Biblioteka oprócz białoruskiej literatury pięknej, literatury dziecięcej, w swych zbiorach ma też pozycje historyczne, geograficzne, etnograficzne, religijne, książki związane ze sztuka białoruską i inne.

Stowarzyszenie prowadzi też aktywną działalność kulturalno-oświatową związaną z promocją szeroko pojętej kultury mniejszości narodowej w Polsce, jest też prężnym ośrodkiem animacyjnym.

Organizujemy cykliczne imprezy tj. Festiwal Etnograficzny „Kultura na schodach Muzeum”, cykl białorusko – polskich koncertów rockowych pn. „MUZYKA BEZ ZASTRZEŻEŃ”, cykl białoruskich festynów we wsiach wschodniej Białostocczyzny „I TAM ŻYWUĆ LUDZI”, ogólnopolski konkurs fotograficzny „PODLASIE W OBIEKTYWIE”, Maraton filmowy kina niezależnego „Pogoń za filmem”, funkcjonuje również stała pracownia plastyczna.

Wystawy, spotkania, imprezy i publikacje, o których warto pamiętać, i które należy zobaczyć

Trzy stałe ekspozycje w tym jedna z lektorem w trzech językach, spore zbiory eksponatów muzealnych i dzieł sztuki. Na pewno sztandarową imprezą jest Festiwal „Kultura na schodach Muzeum”, który odbywa się od 9 lat i stale rozwija się. Polsko – białoruskie integracje rockowe pod szyldem „Muzyka bez zastrzeżeń”, spotkania literackie „Cyrylicą pisane”, ogólnopolski konkurs fotograficzny „Podlasie w obiektywie” im. Wiktora Wołkowa.

Jeżeli chodzi o publikacje, to pierwszą ważniejszą publikacją była dwujęzyczna książka „Zapomnianych tajemnic czar” wydana w 2006 roku. Zawiera ona zbór legend, opowieści mieszkańców Puszczy Białowieskiej po obu stronach granicy polskiej i białoruskiej. W 2010 roku wydaliśmy album „6.lat ogólnopolskiego konkursu fotograficznego Podlasie w obiektywie”, zaś w 2011 roku z okazji obchodów jubileuszu 60-lecia Hajnówki wyprodukowaliśmy film „Przystanek Hajnówka” o współczesnej Hajnówce, będący remak’em filmu Tamary Sołoniewicz z 1960 roku.

Naszą najnowszą publikacją jest książka „Muzeum Białoruskie w Hajnówce. 30 lat- historia, fakty, ludzie”, której promocja odbyła się podczas uroczystego jubileuszu Muzeum.

Wasza działalność dociera również poza nasze miasto

Tak, od kilku lat organizujemy festyny we wsiach wschodniej Białostocczyzny z cyklu „I tam żywuć ludzi” tak by z białoruską muzyką dotrzeć do tych najmniejszych miejscowości, wyludnionych i zapomnianych. Odbyło się już kilkadziesiąt podobnych wydarzeń i zawsze cieszyły się one popularnością wśród mieszkańców. Jest to również taki symboliczny zwrot sytuacji, niegdyś Muzeum pozyskiwało wśród tych mieszkańców eksponaty, dziś symbolicznie dziękuje poprzez organizację festynów dla tej społeczności.

Muzeum współpracuje z innymi placówkami?

Prowadzimy międzymuzealną wymianę eksponatów. Eksponaty z naszego muzeum zarówno etnograficzne, jak i dzieła sztuki współczesnej prezentowane były w Muzeum Rolnictwa w Szreniawie, Centrum im. Zamenhofa w Białymstoku, czy Operze Podlaskiej w Białymstoku.

Jak możemy podsumować 30 lat istnienia Muzeum Białoruskiego?

Ważna była budowa i ważna jest współczesna działalność Muzeum i Ośrodka Kultury Białoruskiej, dzięki której ta instytucja żyje i może być jego wizytówką. Dzięki przedsięwzięciom organizowanym przez Muzeum następuje rozwój i wzmocnienie tożsamości białoruskiej mniejszości narodowej w Polsce. Kultura białoruska przedłuża swe trwanie, a szerokie grono odbiorców, zarówno społeczność lokalna, jak i turyści spoza regionu, z Polski, mają świadectwo bogactwa kulturowego regionu. Muzeum dokłada wszelkich starań, by upowszechniać kulturę białoruską, jej język, pieśni, tradycje, rzemiosła, czy rękodzieło związane z dziedzictwem kulturowym białoruskiej mniejszości w Polsce. Nie tylko dokumentuje i zachowuje dziedzictwo kulturowe w formie wystaw, ale i aktywnie uczestniczy w procesie tworzenia i budowania społeczeństwa polskiego z bogatą kulturowo mniejszością białoruską na Podlasiu.

Czego można życzyć na następne 30-lecie?

Sił, wytrwałości, przychylności społecznej i …..środków na funkcjonowanie....

Gratuluję pięknego jubileuszu i życzę dalszej wspaniałej działalności.

Emilia Rynkowska

PREZENTACJA PRZYGOTOWANA Z OKAZJI JUBILEUSZU 30-LECIA MUZEUM  BIAŁORUSKIEGO

opracowanie: Agnieszka Tichoniuk