Trudności ze zdobyciem funduszy na rozpoczęcie lub rozwój działalności gospodarczej są jedną z barier, które stoją na drodze rozwoju przedsiębiorczości. Bariera finansowa wpływa na zahamowanie powstawania nowych firm, ale też i na uniemożliwienie rozwoju firm istniejących. Na rozwój przedsiębiorczości mogą w znacznym stopniu wpłynąć instrumenty inżynierii finansowej, dzięki którym przedsiębiorcy, a zwłaszcza osoby rozpoczynające prowadzenia własnego biznesu i mikro, małe oraz średnie firmy mogą skorzystać z taniego dostępu do finansowania.

Instrumenty inżynierii finansowej (IIF) to termin stosowany przez Komisję Europejską do różnych instrumentów zwrotnych, oferowanych w ramach funduszy strukturalnych w celu poprawienia dostępu MŚP do finansowania.

Wykorzystanie instrumentów inżynierii finansowej w ramach funduszy europejskich zakłada odejście od tradycyjnego dotacyjnego, bezzwrotnego wsparcia beneficjentów na rzecz wsparcia pośredników finansowych m.in. funduszy pożyczkowych, w celu zwiększenia dostępu przedsiębiorców do kapitału zewnętrznego.

Kraje Unii Europejskiej będą wykorzystywać część przydzielonych środków w ramach europejskich funduszy strukturalnych, aby inwestować w instrumenty finansowe tj. instrumenty odnawialne, zwrotne.

Instrumenty finansowe są alternatywna formą finansowania inwestycji rozwojowych firm w stosunku do wsparcia dotacyjnego. Instrumenty finansowe zwane też są instrumentami odnawialnymi lub instrumentami zwrotnymi. Komisja Europejska w pakiecie rozporządzeń dotyczących funduszy unijnych na lata 2014 – 2020 określiła konieczność zwiększenia wykorzystania instrumentów finansowych w regionalnych programach operacyjnych po 2014 roku.

Instrumenty inżynierii finansowej to pożyczki, poręczenia, inwestycje kapitałowe lub inne instrumenty wysokiego ryzyka. Wykorzystanie instrumentów finansowych w procesie wdrażania funduszy europejskich zakłada odejście od tradycyjnego dotacyjnego wsparcia beneficjentów na rzecz instrumentów zwrotnych, poprzez wsparcie pośredników finansowych (np. funduszy pożyczkowych), którzy transferują środki finansowe do ostatecznych odbiorców. Podstawową cechę instrumentów zwrotnych jest możliwość wielokrotnego wykorzystania raz zainwestowanych środków. Instrumenty zwrotne zapewniają też wyższą, niż w przypadku dotacji, efektywność gospodarowania środkami. Przedsiębiorca, który korzysta np. z pożyczki musi zapewnić taką rentowność realizowanej inwestycji, która będzie umożliwiać spłatę zaciągniętego zobowiązania.

W przypadku środków finansowych dla małych firm przepisy unijne określają, że dla prostych projektów inwestycyjnych będą stosowane zwrotne instrumenty finansowe, zaś granty bezzwrotne mają być zarezerwowane wyłącznie dla projektów wysoko innowacyjnych.

Obecnie firmy, które nie mogą pozyskać dotacji wykorzystują przede wszystkim własne środki finansowe, albo szukają źródeł finansowania w instytucjach bankowych. Ograniczony dostęp do wykorzystania bezzwrotnych środków unijnych powoduje konieczność szukania źródeł finansowania w instytucjach bankowych. Istotną przeszkodą, która pojawia się w tym aspekcie jest brak zdolności kredytowej małych podmiotów i brak historii kredytowej, które utrudniają ubiegania się o kredyt. Brak historii kredytowej i brak przygotowania biznesowego początkujących przedsiębiorców dyskwalifikuje takie osoby w procesie ubiegania się o kredyt. Banki komercyjne nie są z tego powodu szczególnie zainteresowane tą grupą podmiotów. Z tego względu Komisja Europejska oczekuje od krajów członkowskich w latach 2014 – 2020 większego wykorzystania pomocy UE w formie zwrotnej.

Preferencyjne pożyczki ze środków unijnej pomocy

Preferencyjne pożyczki są skierowane dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), w tym do tych osób, które mają utrudniony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania, rozpoczynają działalność (start-up), nie posiadają zdolności kredytowej lub historii kredytowej wymaganych, aby uzyskać kredyt w banku.

Instrumenty finansowe nie mają na celu konkurowania lub zastępowania istniejącej na rynku oferty finansowej instytucji rynkowych. Fundusze pożyczkowe nie konkurują z bankami, czy też z firmami leasingowymi. Mają one na celu wypełnienie luki finansowej na rynku.

Opracowała:

Alicja Orzechowska

Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego