Transatlantyki w Hajnówce

 

Europejskie Dni Dziedzictwa są akcją promocji zabytków i dóbr kultury prowadzoną przez Rade Europy od 1991 roku. W województwie podlaskim imprezę koordynuje Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Białymstoku. Ideą Dni jest zainteresowanie miejscowymi zabytkami lokalnej społeczności i potencjalnych turystów.

Do prezentacji hajnowskiej niespodzianki  wybraliśmy Internet jako medium, które przyciągnie więcej wirtualnych wycieczkowiczów niż tradycyjna ekskursja.

Pragniemy przedstawić Państwu obiekty, które mieszkańcy Hajnówki znają doskonale. Jednak myślimy, że nie wszyscy zdają sobie sprawę z ich wartości kulturowej. Są to trzy budowle powstałe w drugiej połowie lat trzydziestych, wchodzące w skład infrastruktury biurowo-socjalnej ówczesnych Zakładów Drzewnych Lasów Państwowych.:

 

 006

* (zdjęcie archiwalne)  Budynek biurowy. Rok powstania  - 1935. Fot. z 1936 r. Zbiory Miejskiej Biblioteki Publicznej w Hajnówce
 
 005

* (zdjęcie archiwalne) Dom Leśnika.  Rok powstania  - 1935. Fot. z 1936 r. Zbiory Miejskiej Biblioteki Publicznej w Hajnówce
 
 007

* (zdjęcie archiwalne) Łaźnia zakładowa. Rok powstania - 1937. Fot. z  "Monografii 70-lecia Hajnowskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Drzewnego" aut. J. Adamowicz

Obiekty te istnieją do dnia dzisiejszego, chociaż zmieniły właściciela, a niekiedy i przeznaczenie:
 
 n002
 
* (zdjęcie współczesne) Budynek biurowy firmy "Furnel" S.A. z dobudowanym w latach 70-tych blokiem żywieniowym
 
 n006

*  (zdjęcie współczesne) Obiekt handlowo -usługowy. Właściciel W. Jurczuk
 
 n003

* (zdjęcie współczesne)  Miejski Międzyzakładowy Klub Sportowy "Puszcza" z dobudowaną w końcu lat 90-tych częścią administracyjno - techniczną firmy telekomunikacyjnej "Retel"

Na pewno intryguje Państwa pytanie - dlaczego wybraliśmy do prezentacji akurat te budowle i co je ze sobą łączy? Odpowiedź może wydać się nieco dziwna  - zafascynowanie transatlantykami.  

Wyobraźmy sobie krajobraz zabudowy chaotycznej na obszarze, który jeszcze przed kilkudziesięcioma laty był osadą na skraju wielkiej puszczy. Taka była Hajnówka w latach 30-tych ubiegłego wieku. Wśród domów stały chaty z drewna, chaty z trocin obitych deskami, nieliczne większe budynki, większość o prostych dachach dwuspadowych, czasami tylko bardziej wymyślne, łamane. Między nimi baraki z czasów wojny, robotnicze ziemianki i budowle przemysłowe. W tym krajobrazie młodego robotniczego miasteczka rozwijającego się w oparciu o eksploatację lasu i eksploatację ludzi, wśród tej mieszanki architektonicznej powstają trzy obiekty, o których dzisiaj moglibyśmy powiedzieć, ze były "na topie" architektonicznej mody!

Nowoczesność w połowie lat trzydziestych dwudziestego wieku kojarzyła się z aeroplanami, lukstorpedami i transatlantykami. Szczególnie te ostatnie pobudzały wyobraźnię. Na świecie prócz architektury wyzywających drapaczy chmur (u nas warszawska "Pasta" czy katowicki "wieżowiec przy Żwirki i Wigury) powstawały transatlantyki na ladzie. Frank Lloyd Wright projektował w Ameryce organiczne wille, które jak okręty wypływały z naturalnego otoczenia tnąc przestrzeń długimi, poziomymi podziałami. W latach trzydziestych powstaje słynny "Dom nad wodospadem", który horyzontalnymi tarasami wtapia się w pozornie nienaruszoną przyrodę. W Polsce buduje się nowoczesną Gdynię - bramę do morza, a w różnych miastach powstają konstruktywistyczne budynki (zwykle  szkoły  i budynki użyteczności publicznej) o awangardowych kształtach i detalach Znajdujemy tam swoiste "mostki kapitańskie", "bulaje", "maszty", charakterystyczne, "opływowe" zaokrąglenia fragmentów budowli i balustrad. Przeważnie te modne wówczas, bardzo nowoczesne budynki wznoszono z cegły. Swoistym fenomenem jest, że aż trzy takie "transatlantyki" zachowały się w Hajnówce. Szczególnie okazale prezentuje się dawny Dom Leśnika z 1935 roku, ostatnio zmodernizowany, choć z zachowaniem pierwotnej formy. Z kolei budynek biurowy przedwojennych Zakładów Drzewnych zaskakuje połączeniem nowoczesnej formy z ukrytą pod tynkiem drewnianą konstrukcją (drewno było ze zrozumiałych powodów najpopularniejszym materiałem budowlanym w Hajnówce).  Trzecim obiektem  jest łaźnia zakładowa z 1937 roku ze zgrabnie dobudowaną w końcu lat 90-tych częścią administracyjno - techniczną firmy telekomunikacyjnej.

 n007   n008

Wydłużone bryły z dobudówkami, dachy przypominające pokłady statku, okrągłe okienka, wygięte rury balustrad i przyczepione do ścian elewacji maszty - to tęsknota za wolnością oceanów w tych formach zapisana w pejzażu puszczańskiej Hajnówki.
Opracowanie: Nela Szczuka i dr arch. Andrzej Korbel
 
 002
Kino "Leśnik" 1936 r.
 
 001
Dyrekcja i pion administracyjno-techniczny Tartaku Państwowego w Hajnówce na tle biurowca. 1936 r. Dyrektor M. Stasiewicz, z-ca Szabłowski. (Do biblioteki przekazał W. Poskrobko)
 
003
Dom Leśnika 1937 r.
 004
Kino "Leśnik" lata powojenne.

n001
Łaźnia zakładowa z 1937 roku ze zgrabnie dobudowaną w końcu lat 90-tych częścią administracyjno-techniczną firmy telekomunikacyjnej.

n005 n004
 Obiekt handlowo-usługowy. Właściciel W. Jurczuk

 

Używamy plików cookies, by ułatwić korzystanie z naszych serwisów. Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były zapisywane na Twoim dysku, zmień ustawienia swojej przeglądarki.